آیا این مطلب برای شما مفید است؟

شاید تا به حال شنیده باشید که یک دندان پزشک از اصطلاح کراس بایت استفاده کند.
اما آیا می‌دانید کراس بایت چیست؟ آیا با انواع کراس بایت آشنایی دارید؟ اگر خودتان به این مشکل مبتلا باشید، آیا با علائم آن آشنا هستید؟ اصلا این مشکل راه‌های درمانی هم دارد؟ این‌ها سوالاتی هستند که ممکن است ذهن شما را به خود درگیر کنند.
ما در ادامه این مقاله، قرار است تمامی سوالات شما را پاسخ دهیم تا هیچ گونه ابهامی در این زمینه برای شما باقی نماند.

کراس بایت چیست؟

قبل از این اینکه کراس بایت را برای شما عزیزان توضیح دهیم، بهتر است اصطلاح مال آکلوژن را هم شرح مختصری داده باشیم. زمانی که یک فرد، نتواند در حالت عادی دندان‌های فک بالا و پایین خود را روی هم منطبق کند، اصطلاحا گفته می‌شود که نوعی مال آکلوژن دارد.
مال آکلوژن خود انواع مختلفی دارد که کراس بایت، یکی از این موارد است. اما با توجه به اینکه خود این عارضه می‌تواند سلامت فرد را دچار مشکل کند، باید هرچه سریع‌تر برای درمان آن اقدام شود. به علاوه، یکی دیگر مشکلات این عارضه که می‌تواند به صورت غیرمستقیم روی زندگی فرد تاثیر بگذارد، بحث زیبایی است.
معمولا این بیماری در کودکان بیش‌تر از سایر گروه‌های سنی نمود پیدا می‌کند. آناتومی و ساختار فکین هر فردی به صورت نرمال، باید به شکلی باشد که دندان‌های فک بالا، دندان‌های فک پایین را تا حدودی تحت پوشش قرار دهند. اما زمانی که یک یا تعداد بیش‌تری از دندان‌های فرد از چنین حالتی خارج شوند، اصطلاحا گفته می‌شود که مال آکلوژن ایجاد شده است.

انواع کراس بایت کدام اند؟

کراس بایت خود انواع مختلفی دارد. اگر فردی دچار چنین عارضه‌ای باشد، معمولا بسته به آن عارضه، بیماری وی را در یکی از انواع زیر طبقه‌بندی می‌کنند.

1. کراس بایت خلفی

   در حالت نرمال باید تمامی دندان‌های فک پایین، عقب‌تر از دندان‌های فک بالا قرار بگیرند. اما گاهی مشاهده می‌شود که فقط دندان‌های خلفی فک پایین (دندان‌های آسیا کوچک و بزرگ)، نسبت به دندان‌های قدامی فک بالا (دندان‌های پیش و نیش) جلوتر قرار گرفته‌اند؛ این همان کراس بایت خلفی است.

2. کراس بایت قدامی

   همانطور که از نام آن هم مشخص است، این نوع کراس بایت به جلوتر قرار گرفتن دندان‌های قدامی فک پایین، نسبت به دندان‌های فک بالا گفته می‌شود.

3. کراس بایت گونه‌ای

   یک نوع کراس بایت دیگر هم در منابع دندان پزشکی ذکر شده است که درصد بروز آن نسبت به دو نوع قبلی، کم‌تر است. به این صورت که دندان‌های قدامی و خلفی یک کوادرانت فک پایین (نصف فک) نسبت به فک بالا جلوتر قرار گرفته باشند.

علائم کراس بایت چیست؟

معمولا این بیماری همراه با یکسری علائم است که دانستن این علائم، می‎‌تواند طرح درمان بهتری را برای بیمار رقم بزند. اگر بیماری در سنین پایین‌تر تشخیص داده شود، با توجه به اینکه هنوز رشد فک کودک تکمیل نشده است، پروسه درمان راحت‌تری خواهد داشت. در ادامه برخی از علائم کراس بایت را ذکر کرده ایم:

1. تاخیر و یا نیفتادن دندان‌های شیری کودک
2. انحراف دندان‌های دائمی تازه رویش یافته
3. اختلال در گفتار
4. اختلال در جویدن
5. جلوتر بودن دندان‌های پایین نسبت به فک بالا

توجه: دقت داشته باشید علائمی مثل اختلال در گفتار و جویدن، از جمله مواردی‌اند که فرد آن‌ها را در بزرگسالی تجربه می‌کند.

هزینه درمان کراس بایت

درمان‌های دندانپزشکی معمولا از تعرفه تعیین شده‌ای برخورداراند. بسته به اینکه شما در چه مرحله‌ای قرار دارید و دندانپزشک کدام روش را انجام خواهد داد، هزینه آن می‌تواند تغییر کند. معمولا هزینه این درمان شامل ویزیت دندان پزشک و دستمزد وی است.
به علاوه، اگر روش‌هایی را به کار ببرند که از نوعی ابزار استفاده ‎‌شود، هزینه چنین ابزارهایی را هم باید در هزینه کل آن در نظر بگیرید. دقت کنید که اگر به جراح متخصص مراجعه کنید، ممکن است هزینه ابزارها کم‌تر شود، اما دستمزد عمل جراحی، هزینه نسبتا بالایی است.
البته برخی از دندانپزشکان ممکن است بیماران تحت بیمه را هم قبول کنند؛ در چنین مواردی، هزینه درمان شما کم‌تر از هزینه واقعی آن تمام خواهد شد. برای اطلاع از تعرفه‌هایی برای هر یک از روش‌های مذکور تعیین شده اند، می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.

کراس بایت چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص کراس بایت بر عهده دندانپزشک است. وی با معاینه دو فک شما و همچنین طرز قرار گیری دندان‌ها در حالت استراحت، تشخیص خواهد داد که آیا شما به کراس بایت مبتلا هستید یا خیر.
گاهی ممکن است فرد احساس کند که آرایش دندان‌هایش به گونه‌ای است که روی هم منطبق نمی‌شوند. ممکن است شما به نوعی مال آکلوژن مبتلا باشید، اما این را هم در نظر بگیرید که هر مال آکلوژنی، کراس بایت نیست.

تشخیص کراس بایت در کودکان

معمولا توصیه می‌شود که پس از رشد دندان‌های دائمی فرزندان، به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کنید. این موضوع به این دلیل است که متخصص باید با توجه به تصاویر و شواهدی که به دست می‌آورد، وجود یا عدم وجود چنین بیماری را بررسی کند.
متخصص ارتودنسی معمولا عکس‌هایی با زوایای مختلف از فکین کودک تهیه می‌کند تا بتواند با دقت بیش‌تری این موضوع را بررسی کند.

روش های درمان کراس بایت چیست؟

چند روش برای درمان این بیماری وجود دارد:

1. گسترش دهنده کام

   این درمان معمولا توسط یک متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. بدین صورت که دندان پزشک، از یک وسیله به نام گسترش دهنده کام استفاده می‌کند. این وسیله، امکان افزایش وسعت کام را برای دندان پزشک فراهم می‌کند و وی با توجه به اصول ارتودنسی و آناتومی، دندان‌ها را مرتب می‌کند. در این درمان، نیاز به زمان حدودی 1 تا 2 ساله است.

2. اینویزالاین یا الاینر شفاف

   این روش برخلاف روش قبلی که روی پهنای خود کام عمل می‌کرد، به خود دندان‌ها نیرو وارد می‌کند. اما این نیرو مطمئنا به صورت پیوسته و اندک وارد می‌شود تا دندان دچار صدمه یا عارضه دیگری نشود. در واقع دندان پزشک چنین ابزاری را روی دندان‌های شما قرار خواهد داد تا در مدت زمان نسبتا طولانی، در جایگاه صحیح خود قرار بگیرند.
   با توجه تنوع زیادی که در فک هر فرد وجود دارد، دندان پزشک مجبور است چنین وسیله‌ای را به صورت اختصاصی برای شما بسازد. این نکته را هم در نظر داشته باشید که ممکن است دندان پزشک شما، الاینری را پس از مدتی تعویض کند؛ این در واقع یکی اصول این روش است. از آنجایی که ساخت چنین ابزاری باید به صورت دقیق انجام گیرد، معمولا از دستگاه‌های دیجیتالی پیشرفته‌ای باید بهره گرفته شود.

3. ارتودنسی

   در ارتودنسی دندان پزشک از همان اصولی استفاده می‌کند که در روش قبلی استفاده می‌شود. با این تفاوت که در این روش، از سیم‌ها و براکت‌های مخصوص ارتودنسی استفاده می‌شود. این ابزارها برخلاف الاینرها، نیاز به استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی ندارند و خود ارتودنتیست یا متخصص ارتودنسی آن‌ها را تنظیم می‌کند.

4. هدگیر

   این روش نیز اصولی مثل دو روش بالا دارد. اما به جای استفاده از الاینر و سیم‌های ارتودونسی، از نوعی هدگیر استفاده می‌کند که روی سر قرار می‌گیرد. در واقع این هدگیر، نقش یک پایه ثابت را دارد که سیم‌ها از یک طرف به آن و از طرف دیگر به دندان‌ها متصل می‌شوند.
   با این کار می‌توان همانند دو روش مذکور، نیروی اندک و مداومی را به دندان‌ها و فکین وارد کرد تا این عارضه درمان شود.

آیا درمان کراس بایت نیاز به جراحی فک دارد؟

در سنین پایین و در صورت عدم تکمیل رشد فکین، امکان استفاده از روش‌های مذکور وجود دارد. اما اگر رشد فکین تکمیل شده باشند، ممکن است یکی از راه‌های باقی مانده، انجام عمل جراحی باشد. این روش نسبت به روش‌های قبلی تهاجمی‌تر است. یعنی متخصص مجبور است برای اصلاح ابعاد فک شما، قسمتی از آن‌ را بشکند.
دقت کنید که عمل جراحی برای هر فردی انجام نمی‌شود. این یعنی زمانی شما نیاز به عمل جراحی خواهید داشت که هیچ یک از روش‌های مذکور، پاسخگو نباشند.

بهترین سن برای درمان کراس بایت

متخصصین حوزه سلامت توصیه کرده‌اند که این عارضه را در سنین پایین‌تر درمان کنید. بهترین سنی که برای موفقیت آمیز بودن درمان آن ذکر کرده‌اند، 7 تا 12 سالگی است. یکی از دلایل ایجاد کراس بایت، کوچک‌تر بودن فک بالا نسبت به فک پایین است. این در حالی است که در حالت طبیعی، این قضیه باید دقیقا برعکس باشد.
در بازه 7 تا 12 سالگی، امکان افزایش وسعت فک بالا وجود دارد. دلیل علمی آن هم این است که رشد فک بالا یا همان کام، در این پنج سال هنوز به حد نهایی خود نرسیده است و دندان پزشک امکان ایجاد اصلاحاتی در آن را دارد.

علل ایجاد کراس بایت کدام اند؟

کراس بایت یکی از عارضه‌هایی است که معمولا علل مختلفی را برای آن در نظر می‌گیرند. بسته به اینکه چه عاملی سبب بروز چنین عارضه‌ای شده است، ممکن است عوارض آن هم متفاوت باشند. در ادامه مواردی را که می توانند سبب ایجاد این اختلال شوند را بیان کرده ایم:

1. وراثت و عوامل ژنتیکی
   اولین و مهم‌ترین دلیلی که می‌توان برای چنین عارضه‌ای ذکر کرد، بحث وراثت است. حتما می‌دانید که ژن و توارث آن، نقش بسیار زیادی در خیلی از رفتارها و بیماری‌های ما ایفا می‌کند. به همین دلیل هم اکثر بیماری‌ها، ممکن است با چنین علتی همراه باشند.
   معمولا این علت زمانی خود را بیش‌تر نشان می‌دهد که یکی از اقوام درجه یک فرد، این عارضه را داشته باشد. زمانی که یک نفر در خانوده چنین بیماری را داشته باشد، به احتمال خیلی قوی، علت آن مربوط به وراثت است.
2. دیر افتادن دندان‌های شیری
   با توجه به این که جوانه‌های دندان‌های دائمی در در لثه پنهان هستند، اگر دندان شیری با تاخیر بیفتد، ممکن است سبب چنین عارضه‌ای شود. البته این تاخیر در افتادن دندان‌های شیری خود می‌توان علل مختلفی داشته باشد که ردپای ژن و توارث را هم می‌توان در آن پیدا کرد.
3. گرفتگی بینی و تورم لوزه‌ها
   گرفتگی بینی و تورم لوزه‌ها، سبب می شود تا فرد مجبور به تنفس از طریق دهان شود. خود تنفس دهانی مداوم هم یکی از دلایل کراس بایت است.
4. عادات فرد در کودکی
   با توجه به اینکه نوزادان در دوره رشد فکین قرار دارند، هر عادتی ممکن است روی رشد نامناسب آن‌ها تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر بیش از اندازه به مکیدن پستانک و یا انگشت خود بپردازند، می‌تواند باعث اختلال در این رشد و در نتیجه رویش غیرطبیعی دندان‌ها شود.
   از دیگر عاداتی که در کودکی می‌تواند این عارضه را تشدید کند، تنفس با دهان است. نفس دهانی خود می‌تواند سبب بزرگ شدن لوزه‌ها شود که خود این عامل، یکی از علل این بیماری به شمار می‌رود.

عوارض کراس بایت چیست؟

بسته به اینکه فرد به چه نوع کراس بایتی مبتلا باشد، ممکن است عوارض مختلفی را تجربه کند که از میان آنها می‌توان موراد زیر را نام برد:

1. عدم انطباق دندان‌ها
2. عدم توانایی در تکلم و تلفظ درست (بیمار معمولا به صورت نوک زبانی صحبت می‌کند.)
3. گاز گرفتن زبان و گونه در هنگام غذا خوردن
4. درد مزمن در فکین
5. سایش بیش‌تر دندان‌ها و به سبب آن، بالا رفتن احتمال درد گرفتن آن‌ها
6. سردردهای مکرر به دلیل درد دندان و فکین
7. مشکلات روحی و روانی به دلیل از دست دادن زیبایی
8. اختلال و درد هنگام خوردن غذا
9. از بین رفتن مینا و اکسپوز عاجی (نمایان شدن عاج دندان)
10. حساسیت به سرما و گرما در نتیجه اکسپوز عاجی
11. شکستگی دندان‌های بیمار نسبت به حالت عادی افزایش می‌یابد.
12. افزایش بروز بیماری‌های لثه و پوسیدگی‌ها

سوالات متداول

1. دلیل اهمیت درمان کراس بایت چیست؟

   در این مقاله به معرفی عوارض زیادی این بیماری پرداختیم. اگر نسبت به درمان این عارضه اقدام نکنید، نمی‌توانید از عوارض آن در امان بمانید و باید تا مدت‌ها این عارضه‌ها را تحمل کنید. به علاوه، برخی از این عوارض سلامت شما را به خطر می‌اندازند و کیفیت زندگی را پایین می‌آورند. به همین دلیل توصیه ما این است که هر چه سریع‌تر، نسبت به درمان کراس بایت اقدام کنید.

2. آیا میتوان کراس بایت را با ارتودنسی درمان کرد؟

   طبق چیزی که در روش‌های درمان کراس بایت برای شما عزیزان مطرح کردیم، این مورد امکان پذیر است. البته دقت داشته باشید که درمان با ارتودنسی، نیازمند یکسری شرایط است. به عنوان مثال، ممکن است شرایط بیمار طوری باشد که نتوان برای وی، سیم‌های ارتودنسی را استفاده کرد.

3. امکان پیشگیری از چنین بیماری وجود دارد؟

   پاسخ این سوال بسته به علل ایجاد این بیماری دارد. اگر علت این بیماری به دلیل توارث ژن‌های معیوب باشد، طبیعتا کاری از دست شما بر نخواهد آمد. اما اگر علل آن، عوامل غیر ژنتیکی هستند، امکان پیشگیری از چنین بیماری وجود دارد. مثلا گفته شد برخی کودکان به دلیل عادت‌هایی که دارند، به چنین عارضه‌ای دچار می‌شوند. اگر کودک را در ترک این عادت یاری کنیم، می‌توانیم از بروز کراس بایت هم جلوگیری به عمل آوریم.

4. آیا بعد از گذشتن از سن 7 تا 12 سال، امکان درمان کراس بایت وجود دارد؟

   پاسخ این سوال نیز مثبت است. با اینکه رشد و تکامل فکین بیمار به حد نهایی خود رسیده است، اما برخی از روش‌هایی که در این مقاله به آن‎ها اشاره شد، می‎توانند در بزرگسالان نیز مورد استفاده قرار بگیرند و بیماری را درمان کنند.